در این بخش در هفته یک بار به مهمترین اتفاق هفته قبل خطه آذربایجان که بیشترین واکنشها را بین مردم، رسانهها و.. داشته پرداخته خواهد شد. مطلب این هفته مربوط به بحث احیای دریاچه اورمیه است.
طی هفتههای اخیرو همزمان با تدبیر و لطف آسمانی یعنی بارش برف و باران شاهد بازگشت نگین خطه آذربایجان به روزهای اوج زیبایی و پربرکت خود بودیم. همین امر هم باعث شد بسیاری از احیای دریاچه آذربایجان صحبت نمایند و ردپای تدابیر دولتی را نشان دهند و برخی دیگر همچنان احیای واقعی دریاچه اورمیه را نیازمند برنامهای عملی و علمیبدانند.
در عالم واقعیت نیز به نظر میرسد نباید دلخوش به بارندگیها اخیر کرد چرا که پرسش اصلی این است که اگر دوباره شاهد بارش کم باران و برف در سالهای آتی باشیم با وجود احداث دهها سد در اطراف دریاچه و عدم تغییر وضعیت کشت کشاورزی منطقه و ... چگونه ممکن است شاهد اثبات احیای دریاچه اورمیه باشیم؟ آیا فرصت آن نرسیده در حال حاضر که شاهد بهبود وضعیت آبی کشور هستیم با یک برنامهریزی صحیح و اصولی وضعیت کشت محصولات کشاورزی اطراف دریاچه را به سمت محصولات استراتژیک، ارزآور و با مصرف آب بسیار پایین سوق دهیم؟
چرا از تجربه شهرهای منطقه همچون مرند، جلفا و برخی شهرهای اردیبل استفاده نمیشود و آن همت و اراده لازم را شاهد نیستیم. منطقه یامچی شهرستان مرند که اکنون عنوان پایتخت پسته آذربایجان را به یدک میکشد میتواند یک الگوی مناسب هم برای دولتمردان و هم کشاورزان منطقه باشد. اهالی این منطقه با درایت جوانان تحصیلکرده و تجربه بزرگان بیش از یک دهه است که به صورت جدی و اصولی و به خاطر وضعیت کمآبی منطقه کشت محصول استراتژیک پسته را در اولویت گذاشته و نتایج مطلوبی را نیز کسب نمودند.
این وضعیت در منطقه بناب مرند نیز دیده میشود که اهالی این منطقه نیز قریب به دو دهه به صورت جدی به کشت زعفران روی آوردند و ضمن اشتغالزایی سبب کاهش مصرف آب در منطقه شدند. به نظر میرسد احیای دریاچه اورمیه با ارائه نظرات و بحثهای کارشناسی در تریبونها انتخاباتی و رسانهها صورت نخواهد گرفت و این امر نیازمند اقدام عملی توسط دولتمردان صورت خواهد گرفت.
به نظر میرسد آنچه که باعث میشود عدم احیای دریاچه به صورت اولویت اول مورد پیگیری قرار گیرد عدم فهم مناسب آثار زیابنار خشک شدن این دریاچه است. خشک شدن دریاچه صرفا یک امر محیط زیستی نیست، آثار زیانبار آن در عرصه نشاط و امید اجتماعی، صنعت توریستی، اشتغالزایی مسائل بهداشتی و... نیز قابل لمس محسوس خواهد بود.
شاید اگر در سالهای شکوه و اوج دریاچه ارومیه مباحث توریستی به شکل امروز مورد توجه قرار میگرفت و با استفاده از ظرفیت اطراف منطقه شاهد برنامههای متعدد برای رونق گردشگری منطقه و به تبع آن اشتغالزایی میبودیم در حال حاضر به راحتی از کنار بحث خشک شدن دریاچه عبور نمیکردیم.
امید است در سال پیش رو و سالهای متعدد به جای اینکه دریاچه اورمیه شاهد تنشها و مجادلههای انتخاباتی شود، بار نشستن برنامههای علمی و عملی را نظاره کند.
منبع: روزنامه آفتاب یزد
نویسنده: رحمت مهدوی
به گزارش آذرپست، امروز ۲۷ سال از اشغال شهر تاریخی شوشا در قره باغ اشغالی از سوی نیروهای ارمنی میگذرد. شوشا یکی از مراکز فرهنگی منحصر به فرد جمهوری آذربایجان میباشد، این شهرستان با زیباییهای طبیعی خود نمونه ارزشمندی از معماری و هنر شهری قرون وسطی در جمهوری آذربایجان است.
این شهر با داشتن سنتها و ارزشهای ملی و معنوی تا زمان کسب جایگاه مهم اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قابل توجه راه زیادی پیموده است. به عنوان مرکز سیاسی خان نشین قره باغ در دوران مختلف نقش به سزایی در تاریخ منطقه قفقاز و جمهوری آذربایجان داشته است.
در تاریخ ۱۹۷۷، به ابتکار حیدر علی اف بخش تاریخی شهر به عنوان میراث تاریخی و معماری آذربایجان اعلام شد و پس از آن فعالیت گستردهای برای حفظ آثار تاریخی و همچنین ثبت موزه به نام شخصیتهای برجسته شوشا از جمله ملا پناه واقف و خورشید بانو ناتوان آغاز گردید.
در ۱۸ اکتبر ۱۹۹۱ با اعلام استقلال از سوی جمهوری آذربایجان در نتیجه آغاز جنگ قره باغ این منطقه با سیاست تهاجمی و پاکسازی قومی ارمنستان روبرو شد. با وجود بحرانهای عمیق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، کشور به دنبال خروج از وضعیت پیش آمده در قره باغ بود و برای رهایی از این وضعیت نه ارتش ملی بلکه به نیروهای داوطلب امید بسته بود.
با این حال علی رغم فداکاری نیروهای داوطلب، ارتش مجهز ارمنستان با حمایت روسیه در ۸ می ۱۹۹۲ شوشا را اشغال کردند.در جریان درگیری در شوشا ۱۹۵ نفر کشته، ۱۶۵ نفر زخمی و ۵۸ نفر نیز اسیر شدهاند. نیروهای ارمنی در زمان حضور خود در شهر شوشا بسیاری از موزههای تاریخی و مراکز دینی از جمله مساجد را تاراج کردهاند.
در جریان اشغال شوشا صدها شهروند عادی کشته شدهاند. نزدیک ۶۰ نفر غیر نظامی گروگان گرفته شده و مفقود گشتهاند؛ در میان کشته شدگان و گروگانها زنان و کودکان نیز بودهاند.
از وضعیت بسیاری از آنان تاکنون خبری در دست نیست، در نتیجه اشغال شوشا ۲۲ هزار نفر از محل زندگی خود آواره شدهاند.
گفتنی است همزمان با سالگرد اشغال شهر شوشا، سرژ سارکسیان رئیس جمهور ارمنستان به این منطقه تحت اشغال سفر کرده و بر مواضع اشغالگرایانه کشورش در قبال اراضی آذربایجان و جهان اسلام تاکید کرد.
به گزارش آذرپست، «اولئو جدانوف» کارشناس نظامی اوکراین در مصاحبه با نشریه «Obozrevatel» اظهار داشت: اوکراین بایستی برای بازپسگیری اراضی اشغالی خود از دست روسیه از طریق نظامی آماده شود. اگر دولت تدابیر درستی اتخاذ کند حداقل میتواند گروههای مسلح دنباس را به سلاحهای مدرن نظامی تجهیز کرده و آماده نبرد جنگی کند.
جدانوف خاطرنشان کرد: درواقع ارتش اوکراین برای بازپسگیری اراضی اشغالی بایستی بلافاصله پس از توافق مینسک وارد عمل میشد، چراکه آتشبس به نفع اوکراین نیست. با این شرایط لازم است که ارتش بدون فوت وقت وارد وضعیت جنگی شود و آماده عملیات نظامی برای بیرون راندن نظامیان روسیه از خاک اوکراین باشند.
این کارشناس نظامی با مقایسه وضعیت اوکراین و جمهوری آذربایجان اعلام کرد: همانگونه که بخشی از اراضی اوکراین توسط روسیه اشغال شده است، یکپنجم از اراضی جمهوری آذربایجان نیز توسط ارمنستان اشغال شده است. مسئله آزادی قرهباغ کوهستانی به مسئله اول آذربایجان تبدیل شده است و آنها خود را برای عملیات نظامی آماده میکنند، چرا که از مذاکرات نتیجه نگرفتهاند. جمهوری آذربایجان از نظر نظامی چنان خود را تجهیز و آماده کرده است که قادر است با یک حمله نظامی ارمنستان را نابود میکند و این حمله توازن قدرت در منطقه را به طور چشمگیری تغییر میدهد و قدرت چانهزنیهای آنها را در مجامع بینالمللی افزایش میدهد.
چوخ آز زامانلار یادیمیزا دوشر کی، دئدیگیمیز هر سوز و هر بیر کلمه اوشاقلاریمیزین بئیینینده ایز بوراخیر. بو اونلارین اینسان اولاراق رفتارلاریندا دا تاثیر قویور. بونا گوره هر گون اوشاقلارینیز اوچون ائشیدمه لری واجیب اولان سؤزلر حاقیندا بیر یازی حاضیرلادیق. اونا گؤره ده گون عرضینده اوشاقلارینیز اوچون تقدیم ائدهجگیمیز سککیز واجیب جوملهنی دئمگی اونوتمایین:
۱. سن چوخ گوجلوسن، هئچ واخت روحدان دوشمه.
۲. گونون نئجه کئچدی؟
۳. هر زامان سنین یانیندایام.
۴. سنینله غورور دویورام.
۵. هر شئی یولوندامی؟
۶. یاردیم ائتدیگین اوچون تشککور ائدیرم.
۷. بو گون نه ایش گؤرمک ایستهییرسن؟
اصلی و کَرَم یک داستان عاشقی تُرکان جهان بخصوص تُرکان اوغوزمی باشد که روایتهای گوناگون ولی نه چندان متفاوت از آن در فرهنگ و ادبیات آذربایجان، تُرکمنها، ترکیه و برخی کشورهای آسیای میانه رواج دارد. به عقیده محققین، این داستان لیریک دراوایل سدهٔ دهم قمری/ شانزدهم میلادی به وجود آمده وبه تدریج در میان سایر تُرکان اوغوز رواج یافتهاست. اکثرپژوهشگران بر این باورند که خاستگاه اصلی این افسانه آذربایجان بودهاست. برخی دیگر معتقدند اصلی (معشوق) و کرم (عاشق)، قهرمانان داستان، در اواخر سده دهم قمری/شانزدهم میلادی میزیستهاند و این داستان در حدود یک قرن پس از آنها شکل گرفتهاست. در بعضی روایات، خاستگاه افسانهٔ اصلی و کرم شهر گنجه یاد شدهاست. چون در زمان حکومت تُرکان صفویه این داستان شکل گرفته و چون تبریز در دوران صفویه پایتخت ایران بوده و بعد قزوین و در نهایت اصفهان به پایتختی برگزیده شدهاست بنابراین اساس داستان نیز از آذربایجان و تبریز شکل گرفته و توسط نقالان حکومتی همزمان با انتقال پایتخت به اصفهان، به این شهر منتقل میشود. فرض دیگر این است که اساس داستان و وقوع آن به دوران پیش از میلاد مربوط است. چون قهرمانان اصلی یعنی آسلی و کرم از شاهزادگان بوده و نیای هر کدام حاکم منطقهای از توران بودند و بخاطر سرنوشت اندوهبار و همچنین به سبب منزلت اجتماعی خاندان «کرم» و «آسلی» در حافظهٔ تاریخ ثبت و باقیماندهاند. به عقیده اهالی اورمیه، چشمه ای که اصلی و کرم همدیگر را در کنار آن می بینند در روستای گؤگ تپه اورمیه قرار دارد. در اکثر روایتها حتی روایت تُرکمنی که قرائن و شواهد نزدیکی واقعیت دارد، حوادث داستان در محله قاراملیک یا قره ملیک تبریز روی دادهاست، که به گفته اهالی بومی قراملک تبریز باغ منتسب به قاراملیک پدر اصلی، گوللو باغ هنوز در این منطقه پابرجا میباشد.
کرم پسر شاه مسلمان عاشق اصلی دختر وزیر به نام قارا کشیش مسیحی میشود. ولی قارا کشیش با ازدواج دخترش با کرم مخالف است و قاراکشیش و خانواده اش فرار را ترجیح می دهند. کرم ۱۱ سال به دنبال اصلی میگردد. قاراکشیش بالاخره در ظاهر با ازدواج این دو موافقت می کند ولی به کرم لباسی می دهد که بایستی شب هنگام موقع دیدار با اصلی بپوشد. چون دست کرم به دگمه های پیراهن اصلی می رسد دگمه ها خود بخود باز شده و چون به دگمه آخر می رسد خودبخود بسته می شود. در اینجا کرم در میابد که که سحر قارکشیش کار دستشان خواهد داد دست آخر، کرم تحت تأثیر طلسم پدر اصلی آتش میگیرد. کرم خاکستر شده و از شعله های آتش کرم به گیسوان اصلی آتشی می رسد و اصلی هم می میرد. این دو را در کنا رهم دفن می کنند. چندی نمی گذرد قارا کشیش هم می میرد و در کنا اصلی و کرم دفن می شود . روی قبر اصلی و کرم گل و روی قبر قاراکشیش خار رشد می کند. در این داستان بسیاری از اشکال اسطوروی باستان دیده می شود مانند بسته شدن خودبخودی دگمه های پیراهن پس از باز شدن.
هر چند که این افسانه در میان تُرکان مختلف از جمله تُرکمنها، تُرکان ترکیه، تُرکان آذربایجانی، ازبکها و قزاقها حتی در میان ارامنه غیر ترک به صورتهای گوناگون نقل میشود، ولی در تمامی آنها مایهٔ اصلی داستان و قهرمانان آن یکی است. در متن داستان اصلی و کرم، نظم و نثر در هم آمیختهاست. عاشیقهاهنگام نقل داستان، قسمتهای منظوم را همراه ساز به آواز میخوانند. سرودههایی از این داستان در برخی از جُنگها و مجموعههای خطی مضبوط است و روایاتی از آن نیز به چاپ سنگی انتشار یافتهاست. پس از ترویج چاپ سربی در دوران حکومت عثمانی، نخستین متن بازنویسی شدهٔ اصلی و کرم توسط احمد راسم (۱۳۵۱ ق / ۱۹۳۲ م) آمادهٔ چاپ شد.
هنرمندان کشورهای مختلف براساس افسانه اصلی و کرم که در میان اقوام مختلف به صورت نماد و تمثیل عشق پاک درآمدهاست، منظومهها، داستانها و نمایشنامههای بسیاری ساخته و پرداختهاند. ناظم حکمت، شاعر معاصر تُرک با الهام از این داستان منظومهٔ کرم گیبی را سرودهاست و خاچاطور آبوویان (۱۲۶۴ ق / ۱۸۴۸ م) نویسنده ارمنی داستان «دختر تُرک» و نریمان نریمانف داستان «بهادر و سونا» را براساس آن نوشتهاند. یکی از معروفترین آثاری که براساس این افسانه پدید آمده، اپرای اصلی و کرم است که در ۱۹۱۲م توسط عزیر حاجی بیگوف (۱۳۰۳ ۱۳۶۷ ق / ۱۸۸۵ ۱۹۴۸ م) موسیقیدان و آهنگساز مشهور آذربایجانی تصنیف شده و شهرت جهانی پیدا کردهاست.
داستان اصلی و کرم با محوریت منطقه قراملک تبریز در سال ۱۳۹۱ توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی در فهرست میراث ناملموس آثار ملی کشور جمهوری اسلامی ایران ثبت ملی گردید.
دکتر توحید ملک زاده
بانک مرکزی قزاقستان از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۹۳ به این سو که «تنگه» را به عنوان واحد پول خود برگزیده است، شخصیت های تاریخی تُرکها از جمله «کول تیگین» خاقان گؤک تورکها، «آبلای خان»، ابولخیرخان، فارابی، چنگیزخان و «ملکه تومروس» پادشاه حکومت سکاها و همچنین نماد «بوزقورد» (کؤک بؤرو) را در اسکناس ها و سکه های یادبود خود استفاده کرده است.
در سال ۲۰۰۸ حدود ۱۳ هزار عدد اسکناس ۱۰۰ تنگه ای قزاقستان با نقش یادبود چنگیزخان منتشر شد، در سال ۲۰۱۱ نیز سکه های نقره ای ۱۰۰ تنگه ای برای یادبود شهبانو تومروس پادشاه سکاها به فروش گذاشته شد.
در سال ۲۰۱۶ سکه ای در قزاقستان چاپ و به بازار عرضه شد که در یک طرف آن کول تیگین از خاقان های حکومت گؤگ تورکها و طرف دیگر آن نیز نشان خاندان قزاقستان نقش بسته بود. بانک مرکزی این کشور در سال ۲۰۱۵ نیز پولهایی چاپ کرد که عکس امیر تیمور، بنیانگذار امپراطوری تیمور بر آن نقش بسته بود.
«آبلای خان» سمبل آزادی و استقلال قزاقستان (۱۷۸۱-۱۷۱۱) نیز در سال ۲۰۱۷ در سکه های یادبود بانک مرکزی این کشور به بازار عرضه شد.
در سال ۲۰۱۵، سکه های ۵۰۰ و ۵۰ تنگه ای به نام شاعر قزاقستانی «آبای» و در سال ۲۰۱۴ نیز «شوکان ولیخانوف» مورخ مشهور این کشور چاپ شدند.
عکس فارابی از دانشمندان بزرگ در عصر طلایی اسلام نیز در سال ۲۰۱۱ در سکه های یادبود بانک مرکزی این کشور نقش بست.
«بوزقورد» (گرگ خاکستری) توتم و سمبل مشترک تُرکها نیز سال گذشته در سکه های ۵۰۰، ۲۰۰ و ۱۰۰ تنگه ای به بازار عرضه شد.
این سکه ها و اسکناس های یادبود بیشتر به عنوان هدیه و کلکسیون عرضه می شوند.
محققان دریافتند عملکرد شناختی مغز آنهایی که به دو زبان یا بیشتر سخن می گویند بسیار بهتر از افراد تک زبانه است.
محققان می گویند افرادی که به دو زبان یا بیشتر سخن می گویند روند پیری مغز در آنها کند و توانایی استدلال ، حافظه ، مهارت های شناختی و سرعت تفکر در آنها به هنگام پیری حفظ می شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر، دکتر توماس باک استاد دانشگاه ادینبورگ در اسکاتلند و همکارانش ۸۵۳ نفر را که در سال ۱۹۳۶ متولد شده بودند تحت آزمایش های هوش قرار دادند.
این آزمون ها قدرت استدلال، حافظه، سرعت تفکر و دیگر عملکردهای مغز را در این افراد تحت بررسی قرار می داد.
محققان دریافتند عملکرد شناختی مغز آنهایی که به دو زبان یا بیشتر سخن می گویند بسیار بهتر از افراد تک زبانه است.
باک در این باره گفت: این یافته ها بسیار قابل توجه هستند. میلیون ها نفر در سراسر جهان می توانند در طول زندگی خود به دو مین زبان نیز تسلط یابند. مطالعات ما نشان داد که دو زبانه بودن حتی در زمانی که دومین زبان در بزرگسالی فرا گرفته شود برای عملکرد مغز مفید است.
کتاب دریاچه ارومیه با عنوان رگه های شور کار مشترک کاوه مناف زاده و حسین محمودی در شهر بن آلمان توسط انتشارات گوته و حافظ به سه زبان انگلیسی، آلمانی و فارسی منتشر شد.
این کتاب شامل موضوعات حیات وحش, جزایر, عکسهای هوایی، مستند انسانی، طبیعت، چشم اندازها و زیبایی های دریاچه اورمو، تغییرات اکوسیستمی، رودخانه ها، تالاب ها، فعالیت های انسانی و تاثیرات آن بر طبیعت دریاچه و... می باشد.
در این کتاب تلاش بر آن شده که به عنوان یک اثر مستند روایت هر آنچه زیبایی های دریاچه، پتانسیل ها و نگرانی های زیست محیطی دریاچه که بیشتر ناشناخته بود به زبان تصویر بیان گردد تا توجه جهانیان را نیز به این ثروت بزرگ طبیعى جلب شود.